Cümle Yorumlama Nedir? (Örnekli Konu Anlatımı)

Cümle bir duyguyu, bir düşünceyi veya bir yargıyı anlatan sözcük öbeği olarak tanımlanmaktadır. Kurduğumuz cümleler, her okuyan ya da her dinleyen tarafından farklı anlaşılabilir. Bunun önüne geçebilmek, iyi bir dilbilgisi ve anlatım yeteneği gerektirmektedir. Cümle yorumlama, okunan ya da dinlenen bir cümlenin herkes tarafından farklı anlaşılması demek değildir; aksine o cümlenin herkes tarafından aynı şekilde anlaşılması anlamına gelmektedir.

Cümle yorumlama yedi başlık altında incelenir. Bu başlıklar “cümlenin konusu, cümlenin ana fikri, cümleden çıkarılabilecek yargı, cümleden çıkarılamayacak yargı, cümle tamamlama ve cümle oluşturma ve cümlenin yönünü değiştiren sözcükler” den oluşmaktadır. Cümle yorumlama konusu ile ilgili olarak tüm başlıkları sizin için inceledik.

Cümlenin Konusu

Cümlenin konusu, bir cümlenin yorumlanmasında ilk başlıktır. Cümle konusu denildiği zaman, o cümlede üzerinde durulan kavramlar akla gelmelidir. Cümlenin konusunu bulmak için, verilen cümleyi yorumlamalı ve cümlede anlatılmak istenileni kısaca ifade etmelisiniz. Cümlenin konusunu bulabilmek için kendinize “Bu cümle neyi anlatıyor?” sorusunu sormalısınız. Bu soruya verdiğiniz cevap, cümlenin konusunu verecektir. Bir yazıyı okuduğunuzda, cümlenin konusunu yazı içinde geçen cümlelerde bulabilirsiniz. Cümlenin konusu ile ilgili olan sorularda genel olarak bir cümle verilir ve cümlede ne anlatıldığı sorulur.

Örnek Soru:

• İnsan günlük hayatında ne yaşarsa yaşasın, temel ihtiyaçlarını yerine getirmeyi unutmadığı gibi, kitap okumayı da unutmamalıdır.

Bu Soruda Ne Anlatılmaktadır?

Cevap: Bu cümlede kitap okumanın temel ihtiyaçlarımız gibi yerine getirmemiz gereken bir eylem olduğu anlatılmak istenmiştir. Yani bu cümlenin konusunun “Kitap okumanın önemi” olduğunu söyleyebiliriz.

Cümlenin Ana Fikri (Ana Düşüncesi)

Bir cümle içinde verilmek istenen ana mesaj ya da anlatılmak istenen fikir cümlenin ana fikri olarak adlandırılır. Cümlenin ana fikrini bulmak için “Bu cümlede anlatılmak istenen nedir?” sorusu sorulmalıdır.

Örnek Soru:

• Bilinçli bir kişi, çevresine karşı daha saygılıdır ve canlılarla uyum içinde bir hayat sürdürebilir.

Bu Cümlede Anlatılmak İstenen Nedir?

Cevap: Canlılarla uyum içinde yaşamak için bilinçli olmalıyız.

Cümleden Çıkarılabilecek Yargı

Cümleden çıkarılabilecek yargı, okuduğumuz bir cümlenin yorumlanması ve o cümlenin söylenme sebebinin bulunması ile anlaşılır. Cümleden çıkarılabilecek yargıyı bulmak için “Bu cümlede yazar bize ne demek istedi?” sorusu sorulmalıdır.

Cümleden çıkarılabilecek yargının ne olduğu sorulduğunda, bu soruyu çözmek için cümleyi dikkatlice okuyup cümlenin söyleniş sebebi bulunmaya çalışılmalıdır. Başka bir deyişle, cümleden yargı çıkarmaya yani cümlenin ana fikrini bulmaya çalışmak gerekir.

Örnek Soru:

• En eski bisikletinin lastiği bugün de patladı.

Bu cümleden aşağıdaki yargılardan hangisini çıkaramayız?

1. Birden fazla bisikleti vardır.
2. Bisikletinin lastiği daha önce de patlamıştır.
3. Bisikletini çok sevdiği için ona binmekten vazgeçememektedir.
4. Eski olan başka bisikleti de vardır.

Cevap: Bu cümleden1, 2 ve 4 no.lu yargıyı çıkarabiliriz ancak 3 no.lu yargıyı çıkaramayız çünkü bisiklete karşı duyulan sevgiye dair herhangi bir bilgimiz bulunmamaktadır.

Cümleden Çıkarılamayacak Yargı

Cümleden çıkarılamayacak yargıyı bulmak için bir önceki maddede yer alan noktalara dikkat etmek gerekmektedir. Okuduğumuz bir cümleyi yorumlayarak, o cümleden çıkarılabilecek yargıları bulduğumuz zaman aslında çıkarılamayacak yargı veya yargıları da kolaylıkla bulabiliriz. Bu yorumlamayı yaparken, cümleyi özenli bir şekilde okumalı ve hangi yargıların çıkarılıp çıkarılamayacağının dikkatli bir şekilde tespit etmeliyiz.

Örnek Soru:

• Fatih her yıl yaptığı Bodrum tatilinde bu sefer yalnız değildi.

Bu cümleden aşağıdaki yargılardan hangisini çıkaramayız?

1. Fatih daha önce de Bodrum’da tatil yapmış.
2. Fatih tatilde sadece Bodrum’u tercih etmektedir.
3. Fatih önceki yıllarda Bodrum tatilini tek başına yapıyordu.
4. Fatih Bodrum tatiline ilk defa tek başına gelmemiş.

Cevap: Bu cümleden 1, 2 ve 4 no.lu yargılar çıkarılabilir ama 2 no.lu yargı çıkarılamaz çünkü başka bir yerde tatil yapılıp yapılmadığına dair herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.

Cümle Tamamlama

Cümle tamamlarken, verilen cümlede bulunan boşlukları, cümlenin geri kalanı ile uyumlu bir şekilde tamamlamaya özen gösterilmelidir. Bu uyum anlamsal olarak, zaman yönünden ve kişi yönünden yakalanmaya çalışılmalıdır. Bu noktalara dikkat edilerek, cümlenin anlam bütünlüğü sağlanmalıdır.

Cümle tamamlama sorularında yapılması gereken, cümlenin verilen kısmının anlamına dikkat etmek ve boşluklar bu anlama göre doldurmaktır.

Örnek Soru:

• Hayatta hata yapmamak mümkün değildir; hatalarımızdan ______ çıkarmak ise bizim elimizdedir.

Bu cümlede boş bırakılan yere hangi kelime gelebilir?

1. Doğruluk
2. Ders
3. Akılcılık
4. Cevap

Cevap: Cümlede yer alan boşluğa, cümlenin anlamına göre “ders” kelimesinin gelmesi uygundur.

Cümle Oluşturma (Kelimeleri Doğru Sıralama)

Tüm dillerde olduğu gibi dilimizde de anlamlı bir cümle kurulabilmesi için kelimelerin doğru ve anlamlı bir şekilde sıralanması gerekmektedir. Cümle oluştururken dilbilgisi kurallarına dikkat edilmelidir. Cümle oluşturma ile ilgili soruları çözerken, bazı temel dilbilgisi kurallarından faydalanılabilir. Örneğin, öncelikle yüklemi cümlenin sonuna alabilirsiniz. Bu konu ile ilgili pratik yapmak, cümle oluşturma sorularını çözerken daha rahat olmanızı sağlayacaktır.

Cümle oluştururken, kelimelerin doğru sıralanması gerekmektedir. Aksi durumda, devrik cümle elde edilir.

Örnek Soru:

Aşağıdaki sözcük ve sözcük gruplarıyla anlamlı bir cümle oluşturmak için sıralama nasıl olmalıdır?

1. Budur
2. En Başarılı
3. Yazarın
4. Konuştuğumuz
5. Eseri

Cevap: Bu sözcüklerle anlamlı bir cümle yapmak için öncelikle yüklemi bulalım. Bu cümlede yüklem “budur” kelimesidir. Cümlede geçen bir tamlama, hemen göze çarpmaktadır: “en başarılı eseri” tamlamasının, bu sıra ile kullanılması gerektiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Geriye kalan “yazarın” ve “konuştuğumuz” kelimelerinin de “konuştuğumuz yazarın” şeklinde sıralanabileceğini söyleyebiliriz. Dolayısıyla bu kelimelerin doğru sıralanışını “Konuştuğumuz yazarın en başarılı eser budur.” olarak bulabiliriz.

Cümlenin Yönünü Değiştiren Sözcükler

Cümle oluşturulurken kelimelerin birbirini anlamca tamamlamasına dikkat edilmelidir. Aynı cümle içerisinde konu değiştirilirken ya da cümlenin yönü değiştirilirken “ama, fakat, yalnız, ancak, oysa” gibi sözcükler kullanılmaktadır. Cümlenin bu kelimelerden sonra gelen kısmında, cümlenin başından daha farklı bir yönde ilerlediğini söyleyebiliriz. Cümlenin yönünü değiştiren sözcüklerle ilgili örnekleri aşağıda bulabilirsiniz.

Örnek:

• Her şeyi başarabileceğini düşündü ancak hesap etmediği bir konu vardı.
• Geleceğini düşünüyordum ama yanıldım.
• Herkes kitap okumanın önemini bilir fakat pek azımızın düzenli okuma alışkanlığı vardır.